جدیدترین مطالب
فصلنامه «گام سوم» شماره ۱
در این شماره، مقالات متنوعی در موضوعات اقتصاد، آینده مشاغل، آینده‌پژوهی، خانواده، تغییرات اقلیمی و سیاست به همراه بخش‌ها نوشتار، شرح مفصل، گفت‌وگو و پرونده‌ای با عنوان «شک عمیق» چاپ شده است.
راز زندگی بیش از ۱۲۰ سال چیست؟ نانوبات‌ها!
با پیشرفت در نانوتکنولوژی و هوش مصنوعی افق‌های جدیدی در تمدید عمر انسان گشوده می‌شود و می‌توانیم ضمن بازسازی بدن‌های خود، محدودیت‌های زیستی را کنار بزنیم و به عمرهایی فراتر از تصور دست پیدا کنیم. اما چالش‌های این ایده چیست؟!
سال ۲۰۲۵؛ نفوذ هوش مصنوعی در سیاست و دموکراسی
با ورود هوش مصنوعی به دموکراسی، سیاست‌ورزی کارآمدتر و شخصی‌تر شده، اما تعصبات، سوءاستفاده و چالش‌های اخلاقی نیز افزایش یافته‌اند. آیا می‌توان از این ابزارها برای تقویت عدالت بهره برد؟
چطور با خلق هنر، ارتباط عمیق‌تری با فرزندانمان برقرار کنیم؟
این مقاله بر اهمیت هنر و خلاقیت در زندگی خانوادگی تأکید دارد. نویسنده به چگونگی استفاده از هنر برای تقویت روابط با دخترانش و ایجاد لحظات ماندگار، تقویت خلاقیت و ساختن خاطرات ارزشمند می‌پردازد.
نویسنده: وندی ویزنر مترجم: نیوشا امیدی ۱۰ دی ۱۴۰۳
نقاط عطف رشد کودک ۵ ساله
همه چیزهایی که باید درباره رشد فرزند ۵ ساله‌تان بدانید؛ از مهارت‌های جسمی و شناختی گرفته تا رشد عاطفی و اجتماعی.
این مطلب نوشته‌ای است از وندی ویزنر که در تاریخ ۲۵ ژوئن ۲۰۲۴ با عنوان
5Year-Old Child Development Milestones
در وب‌سایت Parents منتشر شده است. ترجمه این مطلب توسط نیوشا امیدی انجام شده و در اختیار خوانندگان گرامی قرار می‌گیرد.
زندگی با یک کودک ۵ ساله می‌تواند فوق‌العاده سرگرم‌کننده باشد. برای مثال، یک کودک ۵ ساله همچنان می‌تواند کوچک و بامزه به نظر برسد، اما در عین حال، سؤالات عمیقی بپرسد که شما را واقعاً تحت تأثیر قرار دهد.
البته، جذابیت‌های این سن بدون چالش نیست. برای مثال، آنها در حال یادگیری کنترل احساساتشان هستند و کارهایی مثل رفتن به مدرسه که «بچه‌های بزرگ» انجام می‌دهند را شروع می‌کنند.
در ادامه، انتظاراتی که باید از رشد و پیشرفت کودک ۵ ساله‌تان داشته باشید و همچنین مواردی که ممکن است نیاز به تماس با پزشک داشته باشد، آورده شده است.
نقاط عطف زبانی و شناختی کودکان ۵ ساله
در این سن، برخی از نقاط عطف شناختی که ممکن است در کودکتان مشاهده کنید عبارت‌اند از:
مهارت‌های زبانی:
مهارت‌های زبانی کودک شما در این سن به شدت پیشرفت می‌کند. به گفته دکتر مالی اوشی، متخصص اطفال و پزشک رسمی مدرسه: «کودکان ۵ ساله به شکل روان حرف می‌زنند. آنها ضمایر را به درستی استفاده می‌کنند، رنگ‌ها را تشخیص می‌دهند و کلمات جهت‌دار مانند بالا، پایین، و کنار را می‌فهمند و به‌کار می‌برند.»
به‌خاطر سپردن جزئیات:
کودکان در این سن عاشق بازگو کردن اتفاقاتی هستند که طی روز برایشان رخ داده است و می‌توانند جزئیات را از چند ساعت قبل به یاد بیاورند.
پیروی از دستورات:
آنها همچنین قادر به اجرای دستورات پیچیده‌تر هستند؛ مهارتی که آنها را برای ورود به مهدکودک آماده می‌کند. دکتر اوشی توضیح می‌دهد: «وقتی صحبت از پیروی از دستورات می‌شود، کودکان ۵ ساله معمولاً می‌توانند یک دنباله سه مرحله‌ای مانند کفش‌هایت را بردار، کتت را بپوش و کوله‌پشتی‌ات را جمع کن را با یادآوری‌های کمی انجام دهند.»
یادگیری اطلاعات جدید:
شما از سرعت یادگیری کودک خود شگفت‌زده خواهید شد. به گفته دکتر تیفانی کیمبرو، استادیار و متخصص اطفال بیمارستان کودکان: «کودکان ۵ ساله مانند اسفنج هستند و به طور مداوم در حال یادگیری.» او اضافه می‌کند: «آنها می‌توانند ۱۰ یا بیشتر از آن را بشمارند، مفاهیمی مانند پول را بفهمند، حروف و اعداد را بنویسند کنند و اشکال را ترسیم کنند.»
تشخیص واقعیت از خیال:
اگرچه کودک شما همچنان از بازی‌های تخیلی لذت می‌برد، اما توانایی بیشتری برای تمایز بین بازی‌های خیالی و واقعیت دارد. دکتر اوشی توضیح می‌دهد: «مرز بین خیال و واقعیت در حال شفاف‌تر شدن است، اما کودکان همچنان برای درک اینکه چه چیزی واقعاً ممکن است اتفاق بیفتد و چه چیزی نمی‌تواند، دچار چالش هستند.»
چک لیست زبانی و شناختی
یک کودک پنج‌ساله می‌تواند:
- دارای دایره لغاتی حدود ۲۰۰۰ کلمه باشد و در جملات حداقل پنج‌کلمه‌ای صحبت کند.
- مواردی مانند شماره تلفن خود و نام و نام خانوادگی والدینش را بازگو کند.
- به سؤالات ساده پاسخ دهد.
- قافیه‌هایی مانند «دویدن» و «ایستادن» را تشخیص دهد.
- صحبت‌هایش برای دیگران قابل‌فهم‌تر باشد.
- هنگام صحبت از زمان آینده استفاده کند («من فردا به مدرسه می‌روم»).
نقاط عطف حرکتی، مهارت‌های دستی و انگشتی کودکان پنج‌ساله
در ادامه به برخی از ویژگی‌های فیزیکی که ممکن است در یک کودک پنج‌ساله با رشد طبیعی مشاهده کنید، اشاره می‌کنیم.
ظاهر فیزیکی
هنگامی که کودک شما از دوره پیش‌دبستانی به سن مدرسه می‌رود، رشد بدنی او کمی آهسته‌تر می‌شود و گونه‌های گرد و ران‌های تپل او ممکن است کمی لاغرتر شوند.
نقاط عطف حرکتی
حرکات یک کودک پنج‌ساله هماهنگ‌تر می‌شود و هماهنگی بین دست و چشم او بهبود می‌یابد. دکتر اوشی توضیح می‌دهد: «کودکان پنج‌ساله هماهنگی بیشتری پیدا کرده‌اند و آماده فعالیت هستند. رشد مهارت‌های حرکتی درشت به آنها اجازه می‌دهد توپ‌های کوچک‌تر را پرتاب و بگیرند، بدوند، بپرند و لی‌لی کنند و حتی حرکات پیچیده‌تری مانند ژیمناستیک و شنا با حرکات واقعی انجام دهند.»
همچنین باید بتوانند روی یک پا بپرند.
مهارت‌های حرکتی ظریف
در مورد مهارت‌های حرکتی ظریف، کودکان باید بتوانند کارهایی مانند:
- به‌راحتی خودشان غذا بخورند.
- با چاقوی ایمن کودک کارهایی مانند مالیدن کره روی نان را انجام دهند.
- اسم خود را بنویسند.
- خودشان لباس بپوشند.
کایتلین سانشاگرین، کاردرمانگر توضیح می‌دهد: «در این سن، تسلط بر دست غالب باید شکل گرفته باشد و کودک باید مداد را با یک روش بالغ و پخته مانند گرفتن دینامیک سه‌انگشتی (یا چهارانگشتی) در دست بگیرد». بااین‌حال، سانشاگرین اضافه می‌کند که تمام کودکان یکسان نیستند و نباید انتظار داشته باشید که فرزندتان دقیقاً یک مدل «آموزش داده شده» از گرفتن مداد را داشته باشد.
چک‌لیست نقاط عطف فیزیکی
کودک پنج‌ساله شما باید بتواند:
- حدود ۱۰ ثانیه روی یک پا بایستد.
- در حال یادگیری بالا رفتن، تاب خوردن و غلت زدن باشد.
- به‌تنهایی از دستشویی استفاده کند.
- لی‌لی کند و گاهی هم طناب بزند.
نقاط عطف احساسی و اجتماعی کودکان پنج‌ساله
ممکن است متوجه شوید که چقدر صحبت کردن با کودک پنج‌ساله‌تان لذت‌بخش است. بله، هنوز هم جملات بامزه‌ای می‌گویند، اما همچنین افکار و نظرات جالبی برای اشتراک‌گذاری دارند.
امیلی روکر، آسیب‌شناس گفتار می‌گوید: «آنها به‌خوبی قادر به شرکت در گفتگو هستند و ممکن است برای کسب اطلاعات سؤال بپرسند.»
گسترش دایره دوستان
روکر توضیح می‌دهد که کودک پنج‌ساله شما در زمینه دوست‌یابی و تعامل با افراد خارج از خانواده نزدیک خود رشد و بلوغ بیشتری پیدا کرده است. در این سن، کودکان آگاهانه‌تر دوستان خود را انتخاب می‌کنند.
یادگیری پیروی از دستورالعمل‌ها
آنها همچنین قادرند در بازی‌هایی شرکت کنند که شامل دستورالعمل‌ها، انتظارات و همکاری است. این مهارت، یکی از پیش‌نیازهای مهم فعالیت‌هایی است که با ورود به دبستان انجام خواهند داد.
یک کودک پنج‌ساله همچنین می‌تواند کارهای ساده‌ای مانند گذاشتن بشقاب و لیوانش در سینک بعد از غذا را انجام دهد.
آزمایش مرزها
با وجود اینکه فرزند شما می‌تواند قوانین را رعایت کند و به یک بازیکن تیمی تبدیل شود، همچنان توانایی آزمایش حدود و قوانین را دارد، به‌ویژه با والدین.
پس‌رفت در رفتار—و حتی گاهی وقوع انفجارهای احساسی—در این سن معمول است. مهم است به یاد داشته باشید که فرزند شما هنوز کوچک است و در حال یادگیری است.
دکتر اوشی توصیه می‌کند: «برای والدین، دیدن رفتار کودک به‌صورت "بچگانه" ممکن است ناامیدکننده باشد، اما با پذیرش احساسات و حمایت از کودک، توانایی‌های احساسی او رشد می‌کند و راه‌های بیشتری برای مقابله با موقعیت‌های سخت پیدا خواهد کرد.»
دیگر نقاط عطف برای کودک پنج‌ساله شما
در ادامه چند نکته دیگر درباره تغییرات و رشد فرزندتان در این سن آورده شده است:
افتادن دندان‌های شیری
مهارت‌های صحبت کردن درباره دندان را آماده کنید، زیرا پنج‌سالگی سنی است که اکثر کودکان شروع به از دست دادن دندان‌های شیری می‌کنند. از حدود پنج یا شش‌سالگی، دندان‌های دائمی میانی پایین و بالا شروع به روییدن می‌کنند.
استفاده مستقل از سرویس بهداشتی
در این سن، فرزند شما باید کاملاً آموزش‌دیده باشد، هم برای ادرار و هم مدفوع. بیشتر کودکان در این سن می‌توانند خودشان پس از استفاده از دستشویی تمیز کنند.
وقوع اتفاقات گاه‌به‌گاه
بااین‌حال، تعجب نکنید اگر فرزندتان هنوز گاهی اتفاقات ناخواسته داشته باشد (به همین دلیل است که معلم مهدکودک از شما می‌خواهد یک دست لباس اضافه بفرستید). کودکان در این سن هنوز ممکن است شب‌ادراری داشته باشند.
چگونه به یادگیری و رشد کودک پنج‌ساله خود کمک کنید
به‌عنوان والدین، ممکن است از اینکه فرزندتان در پنج‌سالگی هنوز گاهی قشقرق به پا می‌کند، ناامید شوید. دکتر اوشی می‌گوید این رفتار طبیعی است، اما کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به فرزندتان در مدیریت این احساسات سخت انجام دهید.
او می‌گوید: «کودکان ناراحت خواهند شد. وقتی این اتفاق می‌افتد، والدین می‌توانند تلاش کنند که همدلی نشان دهند، به‌جای اینکه احساسات کودک را کوچک بشمارند و بگویند "گریه نکن" یا "حالت خوب می‌شود".»
اگرچه غریزه شما به‌عنوان والدین ممکن است این باشد که فوراً رفتار را متوقف کنید، اما اجازه دادن به کودکان برای بیان احساساتشان مهم است. دکتر اوشی اضافه می‌کند: «با نشان دادن همدلی، به فرزندانمان فرصتی می‌دهیم تا احساسات خود را ابراز کنند و ما بتوانیم به آنها کمک کنیم در درازمدت راه‌های جدیدی برای بیان خود بیابند.»
آغاز مدرسه
طبیعی است که وقتی صحبت از کودکان پنج‌ساله می‌شود، موضوع احتمال شروع مدرسه به میان بیاید. ورود به مهدکودک یا پیش‌دبستانی یک نقطه عطف مهم برای شما و فرزندتان است.
خوشبختانه، اگرچه تطبیق با محیط مدرسه ممکن است چالش‌برانگیز باشد، بیشتر کودکان در مهدکودک عملکرد خوبی دارند—و بله، والدین هم یاد می‌گیرند که رها کنند. اما برخی کودکان ممکن است نیاز به کمک بیشتری داشته باشند و این کاملاً طبیعی است.
اگر نگران توانایی فرزندتان در تنظیم احساساتشان هستید یا اگر تأخیرهایی در مهارت‌های اجتماعی، آمادگی برای خواندن یا ریاضی مشاهده می‌کنید، در طرح سؤالات و نگرانی‌های خود با پزشک اطفال تردید نکنید.
چگونه کودک پنج‌ساله خود را ایمن نگه دارید
کودک شما به‌زودی پس از پنج‌سالگی یک معاینه منظم در مطب پزشک اطفال خواهد داشت. در این معاینه، موارد زیر برای حفظ سلامت او انجام می‌شود:
واکسیناسیون‌ها
پزشک او اطمینان حاصل خواهد کرد که واکسن‌های کودکی او، به‌ویژه آنهایی که برای مدرسه الزامی هستند، به‌روز باشد. واکسن‌هایی که معمولاً در این سن ارائه می‌شوند شامل دوزهای اضافی واکسن‌های DTaP، فلج اطفال، آبله‌مرغان و سرخک-اوریون-سرخچه (MMR) هستند. همچنین احتمالاً واکسن آنفلوانزا نیز پیشنهاد می‌شود.
فعالیت بدنی
پزشک کودک شما درباره نوع سبک زندگی که در این دوره او را سالم نگه می‌دارد صحبت خواهد کرد. کودکان پنج‌ساله به فعالیت بدنی منظم نیاز دارند—حداقل یک ساعت حرکت در روز.
خواب
همچنین به خواب کافی نیاز دارند و بیشتر کودکان این سن باید هر شب بین ۱۱ تا ۱۳ ساعت بخوابند.
چه زمانی با پزشک کودک خود صحبت کنید
در مورد رسیدن به نقاط عطف، هر کودکی متفاوت است، و این موضوع به‌ویژه در سن پنج‌سالگی صادق است. برخی کودکان در این سن می‌توانند کمی بخوانند، درحالی‌که برخی دیگر هنوز در حال یادگیری حروف هستند. بعضی کودکان حرکات ژیمناستیک انجام می‌دهند، درحالی‌که برخی دیگر هنوز در حال یادگیری گرفتن توپ هستند.
دامنه طبیعی بسیار گسترده است، بنابراین اگر کودک شما برخی مهارت‌ها را زودتر یا دیرتر از دیگران کسب کرد، نگران نباشید.
با این‌حال، دکتر کیمبرو توصیه می‌کند اگر فرزند شما هر یک از علائم زیر را نشان داد، با پزشک او صحبت کنید:
- نمی‌تواند نام و نام خانوادگی خود را بگوید.
- با اسباب‌بازی‌های متنوع بازی نمی‌کند یا بازی‌های مختلف انجام نمی‌دهد.
- به دیگران واکنش نشان نمی‌دهد.
- احساسات بسیار شدید دارد (اضطراب، خجالتی بودن یا ترس بیش از حد).
- قادر به شستن دست‌های خود نیست.
- نمی‌تواند نقاشی بکشد.
- مهارت‌هایی را که قبلاً داشته از دست می‌دهد.
شما می‌توانید نگرانی‌های خود را با پزشک اطفال مطرح کنید. اگر پزشک تأیید کند که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، می‌تواند شما را به متخصصی ارجاع دهد که کودک شما را ارزیابی کرده و او را به منابع و کمکی که ممکن است نیاز داشته باشد، متصل کند.
درباره نویسنده:
وندی ویزنر؛ نویسنده، مشاور بین‌المللی تأییدشده شیردهی (IBCLC) و مادر دو فرزند است. او درباره موضوعات مرتبط با شیردهی، سلامت مادر و کودک، فرزندپروری، و بهداشت و سلامت عمومی برای نشریات مختلف می‌نویسد.
