نویسنده: تیم سه هزار                ۴ اردیبهشت ۱۴۰۳

هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی ۲۰۲۳

سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی شامل قابلیت‌‌هایی است که افراد را توانمند می‌سازد تا به طور انتقادی و مؤثر بتوانند با اشکال مختلف اطلاعات و محتوا و استفاده دقیق از فناوری‌های دیجیتال تعامل داشته باشند.

یکی از مناسبت‌های مهمی که سازمان جهانی یونسکو هر سال آن را گرامی می‌دارد هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی است. موضوع امسال این هفته جهانی «سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در فضاهای دیجیتال: دستور کار جمعی جهانی» است که از روز 24 تا 31 اکتبر (2 تا 9 آبان) با رویدادهای مختلفی در سراسر جهان برگزار می‌گردد.

اهداف هفته جهانی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی

هدف از این مناسبت که از سال 2011 جشن گرفته می‌شود، آماده نمودن سهامداران در سراسر جهان به منظور افزایش آگاهی در جهت افزایش استقبال ملی و تجلیل از پیشرفت‌های به دست آمده در راستای سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی برای همه است.

در رویداد امسال با توجه به موضوع انتخاب شده، تمرکز بر فضاهای دیجیتال قرار دارد تا فرصتی برای کاوش در مسیرهای تقویت همکاری چندجانبه با پلتفرم‌های دیجیتال و سایر ذینفعان فراهم گردد. در این مسیر ادغام سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در سیاست‌ها، عملیات و محصولات نیز در نظر گرفته می‌شود. سپس از جامعه جهانی خواسته می‌شود تا ابتکارات جدید را توسعه داده و ابتکارات موجود را به منظور پیشبرد سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی در فضاهای دیجیتال تقویت نماید.

اهمیت سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی از نگاه یونسکو

سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی مجموعه‌ای از شایستگی‌های مرتبط با یکدیگر است که به افراد کمک می‌کند تا مزایا را به حداکثر برسانند و آسیب را در چشم‌اندازهای جدید اطلاعات، دیجیتال و ارتباطات به حداقل برسانند. سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی شامل قابلیت‌‌هایی است که افراد را قادر می‌سازد تا به طور انتقادی و مؤثر بتوانند با اطلاعات، اشکال مختلف محتوا، مؤسساتی که اطلاعات را تسهیل می‌کنند و انواع مختلف محتوا، و استفاده دقیق از فناوری‌های دیجیتال درگیر شوند. این موضوع در موارد یاد شده برای همه شهروندان صرف نظر از سن و پیشینه آنها ضروری است.

اهمیت و ضرورت سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی را می‌توان در اظهارات خانم آدری آزولی مدیرکل یونسکو دریافت نمود:
«با گسترش شایعات و تحریف حقایق، مرز بین حقیقت و دروغ محو شده است. این امر پایه‌های جوامع و دموکراسی‌های ما را تضعیف می‌کند و از طریق انتشار سخنان نفرت‌انگیز، گسترش نژادپرستی، نظریه‌ها و درمان‌های جعلی و دامن زدن به توطئه واکسن زندگی انسان‌ها را به خطر می‌اندازد. در این سیل اطلاعات، ما به نقاط مرجع بیشتر و تفکر منطقی‌تر نیاز داریم. و به همین دلیل است که سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی، مهارت کلیدی برای آموزش شهروندان قرن بیست و یکمی است.»

حمایت یونسکو از سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی

یونسکو از توسعه سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی برای همه حمایت می‌کند تا توانایی مردم برای تفکر انتقادی و کلیک خردمندانه را فراهم نماید. این سازمان به ویژه در تلاش است تا ظرفیت‌های سیاست‌گذاران، مربیان، متخصصان اطلاعات و رسانه‌ها، سازمان‌های جوانان و جمعیت‌های محروم را در این زمینه افزایش دهد و به کشورهای عضو برای تدوین سیاست‌ها و استراتژی‌های سواد اطلاعاتی و رسانه ملی کمک کند.

پنج قانون سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی یونسکو

ما به سوی جهانی شدن کتاب، اینترنت و همه اشکال «ظروف دانش» حرکت می‌کنیم. سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی برای همه باید به عنوان پیوندی از حقوق بشر در نظر گرفته شود. بنابراین، یونسکو پنج قانون زیر را برای سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی پیشنهاد می‌نماید.

این قوانین از پنج قانون علم کتابداری الهام گرفته شده‌اند که توسط SR Ranganathan در سال 1931 پیشنهاد شده است.

قانون یک
اطلاعات، ارتباطات، کتابخانه‌ها، رسانه‌ها، فناوری، اینترنت و نیز دیگر شکل‌های ارائه‌کننده اطلاعات، برای استفاده در مشارکت‌های بسیار مهم مدنی و توسعه پایدار هستند. آنها دارای جایگاهی همسان هستند و هیچ یک از دیگری بهتر نیست و باید بر همین پایه با آنها برخورد نمود.

قانون دو
هر شهروندی خالق اطلاعات/دانش است و پیامی دارد. آنها باید توان دستیابی به اطلاعات/دانش جدید و بیان نظرات خود را داشته باشند. سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی برای همه ـ زنان و مردان به طور مساوی ـ و پیوندی از حقوق بشر است.

قانون سه
اطلاعات، دانش و پیام‌ها همیشه دارای ارزش خنثی یا همیشه بدون سوگیری نیستند. هر گونه مفهوم‌سازی، بهره‌برداری و کاربرد سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی باید این حقیقت را برای همه شهروندان شفاف و قابل درک کند.

قانون چهار
هر شهروندی مایل است اطلاعات، دانش و پیام های جدید را دریافت، درک و همچنین مبادله کند، حتی اگر از این امر آگاه نباشد، آن را نپذیرد یا بیان نکند. با این حال، حقوق او هرگز نباید به خطر بیفتد.

قانون پنجم
سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی یکباره به دست نمی‌آید، بلکه یک تجربه و فرآیند زنده و پویا است. زمانی کامل می‌شود که شامل دانش، مهارت‌ها و نگرش‌ها باشد. همچنین دسترسی، ارزیابی/سنجش، استفاده، تولید و تبادل محتوای اطلاعاتی، رسانه‌ای و  فناوری را در بر گیرد.