نویسنده: عمر حسین و همکاران        مترجم: آناهیتا پاشاه        ۱۰ مرداد ۱۴۰۳

نقض حقوق بشر در سایه المپیک

این مقاله به بررسی چگونگی استفاده از بازی‌های المپیک ۲۰۲۴ پاریس برای به حاشیه راندن افراد آسیب‌پذیر می‌پردازد. نویسندگان نشان می‌دهند که المپیک، به جای تحقق وعده‌های خود برای توسعه انسانی و حفظ کرامت انسانی، موجب بی‌خانمانی، گسترش بیگانه‌هراسی و نابرابری اجتماعی می‌شود.

---

این مطلب نوشته‌ای است از عمر حسین و همکاران که در تاریخ ۸ مه ۲۰۲۴ با عنوان
Paris 2024 Olympics: How the Games are being used to marginalize the most vulnerable
در وب‌سایت The Conversation منتشر شده است. ترجمه این مطلب توسط آناهیتا پاشاه انجام شده و در اختیار خوانندگان گرامی قرار می‌گیرد.

---

ورزشکارانی از سراسر جهان در حال آماده شدن برای بازی‌های المپیک تابستانی ۲۰۲۴ هستند که امسال در پاریس برگزار می‌شود. در حالی که این بازی‌ها اغلب به عنوان نمادی از وحدت جهانی مطرح می‌شوند، به طور تاریخی به حاشیه‌نشینی آسیب‌پذیرترین جوامع در شهرهای میزبان منجر شده‌اند.

کمیته بین‌المللی المپیک (IOC) معمولاً ادعاهای بزرگی درباره تعهد خود به بشریت می‌کند. با نگاه به منشور المپیک و فلسفه راهنمای «المپیزم»[1]، سخت است که تحت تأثیر وعده‌های این سازمان قرار نگیریم، هرچند که این وعده‌ها خالی از محتوا باشند.

این منشور بیان می‌کند:

«هدف المپیزم قرار دادن ورزش در خدمت توسعه هماهنگ بشر است، با دیدگاه ترویج جامعه‌ای صلح‌آمیز که به حفظ کرامت انسانی اهمیت می‌دهد.»

با این حال، بارها و بارها، این بازی‌ها به بی‌عدالتی بیشتر علیه برخی از حاشیه‌نشین‌ترین افراد جهان در شهرهای میزبان منجر شده‌اند. برای پاریس ۲۰۲۴ نیز نتیجه تفاوتی نخواهد داشت. کشورهای جهان چشم خود را بر پیامدهای بازی‌ها خواهند بست، این پیامدها را نادیده خواهند گرفت و نسل جدیدی از ورزشکاران را تجلیل خواهند کرد — با تحقق شعار المپیک «سریع‌تر، بالاتر، قوی‌تر» — در حالی که تخلیه، گران‌سازی و تبعیض را پذیرفته‌اند.

تخلیه افراد بی‌خانمان

ماه آوریل، صدها نفر از جمله جوامع بی‌خانمان از پناهگاه‌های موقتی یک کمپ در جنوب پاریس تخلیه شدند. این فقط یکی از نمونه‌های اخیر است؛ پلیس در آماده‌سازی برای بازی‌ها، تخلیه‌های متعددی انجام داده است.

این تخلیه‌ها نمونه‌ی واضح استفاده از بازی‌های المپیک به عنوان بهانه‌ای برای تخلیه افراد حاشیه‌نشین به منظور تمیز کردن تصویر شهر میزبان پیش از این نمایش جهانی است.

مقامات می‌گویند که این تخلیه‌ها ارتباطی با بازی‌ها ندارند. با این حال، در ژوئیه ۲۰۲۳، قانونی جدید تصویب شد که جریمه‌های سنگین و زندان برای اشغال غیرقانونی اعمال می‌کند.

جوامع بی‌خانمان با خطرات شدید روانی مواجه می‌شوند که عمدتاً ناشی از تجربیات قبلی آزار و اذیت، جنگ و ترک کشورشان است. فرآیند طولانی مهاجرت در کشورهای اروپایی نیز این خطرات را تشدید می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که عواملی مانند شرایط ناپایدار زندگی و فروپاشی روابط اجتماعی و فرهنگی، آسیب‌پذیری را افزایش داده و خطر بروز علائم و اختلالات روانی را در میان جوامع بی‌خانمان بیشتر می‌کند.

مجبور نمودن مردم به ترک تنها مکان‌هایی که می‌توانند پناه بگیرند به منظور فراهم کردن فضا برای رویدادهایی مانند بازی‌های المپیک، تنها باعث افزایش آسیب‌های بسیاری می‌شود که قبلاً تجربه کرده‌اند.

ممنوعیت حجاب

موضع دولت فرانسه در مورد ورزشکاران زن مسلمان فرانسوی که حجاب می‌پوشند یکی از مسائل بحث‌برانگیز در مورد المپیک پاریس است.

در سپتامبر ۲۰۲۳، وزیر ورزش فرانسه امیلی اودئا-کاسترا تأکید کرد که ورزشکاران فرانسوی از پوشیدن حجاب منع خواهند شد. این امر تردیدهایی در مورد جامعیت بازی‌های پاریس ایجاد می‌کند.

دیدگاه ایدئولوژیک دولت فرانسه درباره نمادهای مذهبی با مقررات IOC که به ورزشکاران اجازه می‌دهد اعتقادات مذهبی خود را بیان کنند، مغایرت دارد.

دفتر حقوق بشر سازمان ملل و عفو بین‌الملل گفته‌اند که چنین ممنوعیت‌هایی حقوق و آزادی‌های زنان مسلمان را نقض می‌کند. ورزشکاران زن مسلمان مانند دیابا کوناته نیز فرانسه را ترک کرده یا به فکر ترک این کشور افتاده‌اند تا در محیط‌های ورزشی شرکت کنند که به اعتقادات مذهبی آنها احترام می‌گذارد.

ممنوعیت حجاب نه تنها ناقض حق اساسی زنان مسلمان است، بلکه اصول اساسی برابری را که توسط المپیک مطرح شده، نیز نقض می‌کند.

این ممنوعیت حجاب به وضوح با تعهد اعلام شده دولت فرانسه به برابری از طریق ورزش تناقض دارد، زیرا به طور مؤثری زنان مسلمان را که می‌خواهند حجاب بپوشند، از شرکت در این بازی‌ها محروم می‌کند.

استانداردهای دوگانه رسانه‌های غربی

علی‌رغم موارد مستند از نقض حقوق بشر مرتبط با المپیک پاریس، بسیاری از رسانه‌های غربی و رهبران سیاسی به طرز محسوسی سکوت کرده‌اند.

ورزشکاران، مفسران، رسانه‌ها و سیاستمداران غربی قبلاً از سوابق حقوق بشر کشورهایی مانند آذربایجان، روسیه، چین و قطر انتقاد کرده بودند و برخی حتی خواستار تحریم شده بودند. اما این نوع انتقاد به ندرت به سوی خودشان معطوف می‌شود.

پژوهشگران پیشتر استدلال کرده‌اند که رسانه‌های غربی گزارش‌های مربوط به نقض حقوق بشر در غرب را با تمایلی جانبدارانه ارائه می‌دهند که نشان می‌دهد غربی‌ها از نظر اخلاقی برتر و دلسوز هستند و مسائل را به‌عنوان مواردی «جداگانه» به جای «سیستماتیک» چارچوب‌بندی می‌کنند.

برای مثال، مطالعه‌ای نشان داده است که چگونه رسانه‌های بریتانیا ادعاهای نژادپرستی بازیکن کریکت انگلیسی، عظیم رفیق، علیه باشگاه کریکت یورکشایر را گزارش کرده‌اند. روایت رسانه‌ای نشان می‌داد که جامعه بریتانیا به نژادپرستی آگاه است، انتقاد را می‌پذیرد و آماده اقدام است. اما همان رسانه‌ها رفیق را به عنوان یک فرد خارجی و ادعاهایش را به عنوان رویدادی منفرد نشان دادند.

رسانه‌های غربی در محکومیت‌های غیرمنسجم خود از سواستفاده‌های ورزشی و انتقاد محدود از میزبان‌های غربی، واقعیت سختی را پنهان می‌کنند. این رویدادهای بزرگ، چه در پکن، چه لس‌آنجلس، ریو دو ژانیرو یا پاریس، هزینه انسانی ناگواری دارند.

وقت آن است که غرب در آینه نگاه کند. المپیک ۲۰۲۴ پاریس صحنه‌ای برای تلاش‌های جدید در جهت «مسئولیت اجتماعی و احترام به حقوق بشر به رسمیت شناخته شده بین‌المللی» نخواهد بود. در بسیاری جهات، این بازی‌ها در آن جنبه‌ها شکست خورده‌اند.

باگذشت بیش از ۱۰۰ سال آسیب‌های مکرر، شاید وقت آن رسیده که المپیزم را به زباله‌دان تاریخ بسپاریم. باید صریح و صادقانه درباره این رویدادهای بزرگ ورزشی صحبت کنیم، محدودیت‌هایشان را شناسایی کنیم و مخالفت معناداری را بدون توجه به اینکه کدام کشور میزبان است، بیان کنیم. اگر این به معنای «جهانی بدون المپیک» باشد، بگذار چنین باشد.

---

درباره نویسندگان:
عمر حسین؛ استادیار مدیریت ورزشی، دانشگاه ویلکس
آدام علی؛ استادیار، مدرسه کینزیولوژی، دانشگاه وسترن
مک‌اینتاش راس؛ استادیار، کینزیولوژی، دانشگاه وسترن
شکیبا مقدم؛ مدرس روان‌شناسی، دانشگاه سولنت

---

[1]- Olympism به فلسفه و مجموعه‌ای از اصول اشاره دارد که بر اساس ارزش‌های المپیک مانند برابری، احترام و دوستی، برای ترویج صلح و فهم متقابل از طریق ورزش بنا شده است.